SÜT SIĞIRLARINDA ÇEVRESEL ETKENLERİN- DÖL VERİM İLİŞKİSİ

Üreme performansı üzerinde birçok faktör (genotip, sıcaklık stresi, işletme yönetimi vb.) etkili olmakla birlikte besleme daha öncelikli sırada yer almaktadır. Beslenme ve döl verimi arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır. Döl veriminin yüksek olması, sürüde seleksiyon ve ayıklama işlemlerinin daha etkili bir şekilde yapılabilmesi ve ekonomik bir yetiştiricilik için temel şarttır. Dünya’da olduğu gibi ülkemizde de süt ineklerinde süt veriminden sağlanan artışla birlikte döl veriminde düşme gözlenmektedir. Üretimin ekonomik olabilmesi, her ineğin yılda bir kez yavru vermesine bağlıdır. İlk tohumlama yaşının (15–18 ay) gecikmesi, doğumdan sonraki ilk tohumlama aralığı (50–85 gün) ve servis periyodunun uzaması, her ineğin yaşamı boyunca vereceği toplam buzağı sayısı ve toplam süt veriminde azalmaya yol açmaktadır.

Beslenme ile ilgili ciddi eksiklik ve dengesizlikler fertiliteyi önemli ölçüde etkileyebilir. Örneğin; orta derece de bir enerji yetersizliği fertiliteyi düşürürken, şiddetli enerji yetersizliği anöstrüse neden olabilir. Beslenmeye bağlı infertilite olgularında en sık rastlanan neden enerjı eksikliğidir. Yetersiz besin alan düvelerin pubertasa geç ulaştığı bilinmektedir. Yine eksik beslenmeye maruz kalan ineklerde siklusun bozulduğu ve inaktif ovariumlara neden olduğu görülmektedir.

Rasyondaki protein eksikliği düvelerde pubertas’ın gecikmesine, ineklerde ise servis periyodunun uzamasına neden olmaktadır. Ayrıca protein eksikliği sonucu hipofiz bezinin ön lobundan salgılanan Gonodotropik hormon sentezinin de azaldığı ve buna bağlı olarak ovariummun etkinliğinin azaldığı bildirilmektedir.

Döl verimine etkili vitaminlerin başında A vitamini gelmektedir. Süt ineklerinde, A vitamini noksanlıklarında anöstrus, döl tutmama, retentio secundinarum ve metritis olgularında artış görüldüğü bildirilmektedir. Vitamin D eksikliğinde ise östrusların başlaması gecikmekte ve östrusun dış belirtileri baskılanarak fertlilite olumsuz etkilenmektedir.

Normal reprodüktif etkinlik için rasyondaki Ca/P oranı 1.5/1–2.5/1 arasında olmalıdır. Döl tutmayan ineklerin kan serumunda kalsiyum ve fosfor düzeyinin fertil ineklerden düşük olduğu bildirilmiştir. Bunun yanında bakır, kobalt, çinko, manganez ve selenyum reprodüktif etkinlik yönünden önemli minerallerdir.

Üreme Performansını Etkileyen Çevresel ve Hayvan Kaynaklı Faktörler
Süt verimi
Hastalıklar
Sürü Yönetimi ve Kızgınlık Tespiti
Sıcaklık Stresi
Süt verimi

Doğumu takiben süt ve döl veriminin normal seyretmesi için hayvan ne zayıf ne de aşırı kilolu olmalıdır. Yüksek süt veren inekler laktasyonun başında yetersiz beslenmeden dolayı vücutlarındaki enerji rezervlerine başvurmak zorunda kalırlar. Bunun sonucunda negatif enerji dengesi tablosu oluşmaktadır ve hayvan zayıflamaya başlar. Bu durum süt verimini etkilediği gibi döl verimini de olumsuz etkilemektedir. Diğer taraftan yüksek enerji ile beslenen hayvanlarda ise güç doğum, metabolik hastalıklar,retentio secundinarium ve metritis olguları daha sık gözlenebilir. Ovarium çevresinde yağ dokusun birikmesi sonucunda ovarium fonksiyonları gecikmekte, bu da doğum ile yeni gebelik arasındaki sürenin uzamasına sebep olmaktadır. İneklerde enerji miktarı süt veriminin zirveye tırmandığı erken laktasyon döneminde arttırılmalı, laktasyonun kalan dönemlerinde ise verime göre ayarlanarak gerektiği düzeylerde verilmelidir.

Hastalıklar

Kuru dönem ve erken laktasyonda beslenmedeki yetersiz ve dengesizlikler ; ketozis asidozis, süt humması, metritis, sonun atılamamsı, mastitis, karaciğer yağlanması, laminitis vb. hastalıkların ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.
Sürü Yönetimi ve Kızgınlık Tespiti

Süt sığırcılığında istenilen verimlerin elde edilmesi ve sürünün devamı, başarılı bir sürü idaresine bağlıdır. Sürü idaresi olarak, yavrunun doğumundan başlayıp, dana, düve ve inek oluncaya kadarki aşamalarda uygun bakım ve besleme şartlarının yerine getirilmesi büyük önem arz etmektedir.

Hayvan yetiştiriciliğinde gene en önemli noktalardan biri de kayıt tutmadır. Sürü yönetiminde doğru ve yerinde kararlar verebilmek ve damızlık seçimini isabetli yapabilmek için sürü ve hayvanlar hakkında yeterli bilgiye sahip olmak gerekir. Bu da ancak işletmenin kayıt tutmasıyla sağlanabilir. Öncelikle her hayvanın gerekli bilgileri bulabileceğimiz bir kartı ya da defteri olmalıdır.